Wilma van der Scheer: Verschil maken
Wilma van der Scheer: Verschil maken
Op 5 juni werd het boek “Mangomoment” gepresenteerd, een initiatief van onze Leuvense collega Kris Vanhaecht, kerndocent bij Imagine2. Onder mangomomenten wordt verstaan: “de kleine, onverwachte, verrassende, soms bijna niet waarneembare acties of gebaren tijdens de dagelijkse zorgverlening tussen patiënten, bewoners, familieleden en/of hulpverleners. Ze vinden plaats tijdens normale zorgactiviteiten, zijn niet ziekte specifiek en vergen geen of weinig tijd, middelen of energie”. Een mangomoment is – huiselijk gezegd - niet meer en niet minder dan een onverwachte spontane uiting van vriendelijkheid en opmerkzaamheid. Bijzonder eraan is de impact die het kan hebben.
Juist dat kleine, menselijke gebaar kan het verschil maken voor patiënten,zo blijkt uit onderzoek van de KU Leuven. Die kleine attentie, die hand op de knie. Het is genoemd naar de mango waarmee een zekere zorgverlener een patiënt eens een groot plezier deed. Een mangomoment verbindt patiënten/ bewoners, familieleden en zorgverleners op een bijzondere manier. Niet per se op een professionele manier, maar op een menselijke manier. En dat hebben professionals soms net zo hard nodig als patiënten en hun familie.
Uit eigen onderzoek uitgevoerd in de gehandicaptenzorg weten we dat het voor professionals net zo belangrijk is als voor hun cliënten om een echte, warme relatie te hebben met elkaar. Ook zij hebben baat bij betekenisvolle contacten en oprechte gebaren van vriendelijkheid. Dat het voor familieleden ook belangrijk is, spreekt voor zich. Zij willen graag het gevoel hebben hun geliefde in vertrouwde handen achter te laten: in deskundige én aardige handen.
Hoe zou dit voor de andere betrokkenen zijn? De managers, bestuurders en toezichthouders? In onze Master Class voor zorgbestuurders verkenden we onlangs hoe we in zorgorganisaties meer ruimte zouden kunnen maken voor de kwaliteit van liefde. We deden dit aan de hand van een kleine oefening. We onderzochten eigen, concrete situaties waarin liefde de doorslag gaf. Wat bleek? Vaak was er sprake van een spontane, intuïtieve interventie waarvan achteraf werd gezegd “ik dacht er niet zo over na” of - met enige schroom - “het had misschien ook verkeerd geïnterpreteerd kunnen worden”. Weinig bestuurlijk misschien om je zo mee te laten slepen door het moment. Of toch wel? Interessant is dat in een deel van de voorbeelden de bestuurder schitterde door afwezigheid: door het geven van ruimte aan anderen. Hij of zij liet zich bijvoorbeeld ophouden door een patiënt om zich vervolgens te realiseren dat het oponthoud van meer waarde was dan de vergadering waarnaartoe hij of zij zo haastig op weg was. Kwaliteit van bestuur kan in kleine gebaren en kleine momenten zitten, zo concludeerden wij.
In de complexe, veeleisende wereld van de zorg met al zijn uitdagingen is het allicht een geruststellende en troostende gedachte dat kleine aandachtige gebaren al zo veel indruk kunnen maken. Let wel op! Ga niet sturen op vriendelijkheid, ga de mangomomenten niet tellen, ga niet meten en controleren. Juist de spontaniteit, doelloosheid en verrassing maken het verschil, zo blijkt uit onderzoek van Kris Vanhaecht, en dat laat zich niet afdwingen. Wees in plaats daarvan opmerkzaam en aandachtig, dan rollen de complimenten mogelijk als vanzelf uw mond uit en heeft u zomaar, onverwacht, alweer het verschil gemaakt.
Dr. Wilma van der Scheer,
Directeur Erasmus Centrum voor Zorgbestuur
Deze column verscheen in onze nieuwsbrief Podium van juni 2019. Verder in Podium: