Wilma van der Scheer: crisis GGZ vergroot lijden onnodig

10-09-2019

Patiënten in de GGZ: heeft u nog even tijd?

De crisis in de GGZ treft de patiënt recht in het hart. Onnodig lang wachten moet worden voorkomen betoogt Wilma van der Scheer, voorzitter van platform MIND.

 

Organisaties voor geestelijke gezondheidszorg gaan gebukt onder schulden, mogelijkheden voor investeren zijn er nauwelijks, de zorgvraag stijgt, personele kosten ook, maar ruimte voor groei is er niet. Tot zover een korte samenvatting van de berichten die vorige week verschenen. Is dat pessimisme terecht? Als je niet alleen naar de financiële resultaten kijkt, maar ook naar de geleverde zorg, ontstaat er een ander beeld. Meer patiënten zijn geholpen terwijl het aantal bedden is afgebouwd. Er is met andere woorden hard gewerkt door zorgorganisaties en zorgprofessionals, en meer dan waarvoor zij betaald kregen. Toch is dat niet het grootste probleem. Niet alleen de zorgorganisaties en de professionals, maar vooral patiënten en hun naasten betalen de prijs voor de problemen in de GGZ.

 

Wachttijden
Over hún perspectief werd echter niet gerept in de berichten. Ondanks het harde werk van veel zorgprofessionals is het aantal mensen dat wacht op passende zorg schrijnend hoog. Lange wachttijden en van de ene intake naar de andere worden gestuurd, vergroot het lijden onnodig. Het is eenzaam op de wachtlijst. Je leven staat stil. Mantelzorgers raken overbelast, mensen worden zieker en wanhopiger (sommige mensen nemen drastische beslissingen tijdens de wachttijd) en verliezen het vertrouwen in de zorg.
Waar we ook niet over lazen is dat ondanks de personele tekorten en financiële druk er organisaties zijn die het toch lukt om te vernieuwen en tot andere passende en efficiëntere zorgvormen te komen. Soms in gezamenlijkheid met andere aanbieders. Soms, want dat is niet vanzelfsprekend in het huidige stelsel. Terwijl samenwerking nu juist zo hard nodig is om de wachtlijsten aan te pakken. Het delen van wachtlijsten (zodat de patiënt niet na eerst door de ene organisatie te zijn afgewezen weer bij een andere onderaan de wachtlijst begint), gezamenlijke intakes, een brede herstelgerichte triage met medewerking van (regionaal werkende) ervaringsdeskundigen kunnen de wachtlijsten verkorten. Patiënten komen zo sneller op de juiste plek en zij voelen zich niet aan hun lot overgelaten. Zij worden beter gehoord en geholpen. Helaas gebeurt dit nog lang niet overal.
Volgens Richard Janssen, hoogleraar economie en organisatie van de gezondheidszorg aan Tilburg University, komt dit doordat we ondanks de ambulantisering van de GGZ in instellingsbudgetten zijn blijven denken. Financiering is gekoppeld aan diagnose en behandeling. Zo verdienen professionals en instellingen hun brood.
Maar een mens is nooit een diagnose en behandeling is niet het ultieme doel, maar een belangrijk middel op weg naar herstel.

 

Lijden
De mens op de wachtlijst wil bovenal een leven zonder (zwaar) psychisch lijden. Dát is het doel. Dáár heeft hij of zij ondersteuning bij nodig. Ook als er nog geen diagnose is, ook als er nog geen mogelijkheid voor behandeling is. Naast wachtlijsten verkorten, is het van het grootste belang dat mensen op de wachtlijst hulp krijgen. Hulp die bestaat uit persoonlijk contact en, uit begeleiding bij het leven terwijl je op de wachtlijst staat. Iemand die naar je omkijkt, met jou en je naasten meedenkt over hoe je om kunt gaan met je angsten, stemmen of somberheid. Weten dat je niet alleen bent is cruciaal. Zo kan worden voorkomen dat mensen nog zieker worden en soms kan opname of (zware) behandeling zelfs worden afgewend. Dan blijkt dat andere oplossingen mogelijk zijn.
Alleen als we vol inzetten op preventie, begeleiding en herstel dicht bij mensen thuis, kan de GGZ uit de crisis raken. Een crisis die niet alleen financieel, maar vooral menselijk is. Wat je iedereen met een psychische kwetsbaarheid toewenst, is dat opname of behandeling een incident is en blijft. Want vergeet niet: ondanks de wachtlijsten en de wanhoop die dat tot gevolg heeft, zal iedere wachtende liever géén behandeling nodig hebben.
(Erger) voorkomen heeft daarom de hoogste prioriteit.

 

Wilma van der Scheer is voorzitter van platform MIND en MIND Korrelatie.
Deze column verscheen in de Volkskrant op 10 september 2019.

Terug