In een recent gepubliceerd artikel in International Journal of Public Sector Management beschrijven Oemar van der Woerd en Wilma van der Scheer hoe bestuurders en managers betekenis proberen te geven aan gedeeld leiderschap. Zij baseren zich op etnografisch onderzoek in een jeugdzorgnetwerk in de afgelopen twee jaar.
Hierbij begeven zij zich als het ware ’tussen verhalen’. Enerzijds het ideaalbeeld om de jeugdzorg anders vorm te geven: van verkokerd naar een continuüm van zorg en ondersteuning. Anderzijds de rommelige realiteit in een netwerk, zoals onduidelijke besluitvorming en ongelijke posities.
Vormen van gedeeld leiderschap
We onderscheiden drie vormen van hoe gedeeld leiderschap betekenis krijgt:
- Als een betrokken interactie die uitgaat van vergaande openheid, zowel persoonlijk als professioneel, en wederkerigheid. Mag de ander jou en je organisatie diepgaand kennen, in je intenties en zorgen? En ben je hierop aanspreekbaar? Dit kan worden begrepen als een praktijk van relationele transparantie.
- Als een organiserend principe, de totstandkoming van nieuwe werkwijzen en besluitvormingsprocedures die het werken in netwerken ondersteunen. Dit kan botsen met bestaande werkwijzen en kan daarom voor verwarring zorgen. Dit iteratieve proces van wederzijdse afstemming en aanpassing kan worden begrepen als een praktijk van responsief organiseren.
- Als een morele standaard, die het hogere doel vertaalt naar concrete dagelijkse omgangsvormen – een ethiek van samenwerken. In dit proces van morele verbeelding stuit men ook op bestaande opvattingen die niet langer houdbaar zijn in de nieuwe situatie van samenwerken. Dit kan gaan over wat ‘goed bestuurlijk handelen’ is maar ook wat ‘goede jeugdzorg’ is. Dit kan worden begrepen als een praktijk van morele intentionaliteit.
Deze drie vormen laten zien dat de zoektocht naar gedeeld leiderschap zowel middel als doel is: het helpt een verandering op gang te brengen, maar is zelf ook de verandering.
Daarbij zijn ‘reflectieve ruimten’ belangrijk, waarin bestuurders, managers en professionals buiten de dagelijkse druk nadenken over hun handelen om zich een nieuw leiderschapsverhaal, gericht op gedeelde verantwoordelijkheden, eigen te maken.
